Column 13 – “Empathie: een klein gebaar, maar van enorm grote waarde!”

De Bornse Marianne Webster heeft in maart 2018 haar enig kind, haar 18-jarige zoon Mike, verloren aan de meningokokbacterie. Naar aanleiding van deze heftige gebeurtenis heeft ze haar leven radicaal omgegooid, onder andere door vrijwilliger te worden in een hospice. In haar columns vertelt ze wat haar heeft geraakt of welke nieuwe inzichten ze heeft gekregen, na de dood van haar kind.

Elke keer als er iets heftigs gebeurt, dan is de samenleving enorm geraakt en betrokken. Ik vind de saamhorigheid, die je dan voelt, hartverwarmend. Denk maar eens terug aan de tijd dat Anne Faber vermist werd. Heel Nederland leefde in spanning mee en heel veel mensen waren echt oprecht verdrietig toen haar lichaam gevonden werd. Dat oprechte gevoel van medeleven hebben wij ook gevoeld toen Mike overleed. Het begon al direct op de Intensive Care. De IC-arts heeft gewoon met ons meegehuild toen hij net overleden was. Je zou kunnen zeggen: “Wat onprofessioneel!”, maar voor ons was dit een mooi teken van empathie van de vrouw die heel hard gevochten heeft voor het leven van ons kind. 

Ook bij de herdenkingsdienst heb ik gevoeld dat de aanwezigen oprecht met ons meeleefden, want velen van hen condoleerden ons na de dienst met betraande gezichten. Er waren veel studenten aanwezig, maar ook veel mensen die zelf kinderen hebben en ik denk dat zij zich allen gerealiseerd hebben dat het hen of hun kinderen ook had kunnen overkomen. Door het zien en horen van ons verdriet hebben zij als het ware een heel klein beetje kunnen invoelen hoe het zou zijn als zij in onze schoenen hadden gestaan. 

Die collectieve empathie vind ik hartverwarmend, vooral in deze harde samenleving, waarbij iedereen altijd heel snel zijn oordeel klaar heeft staan. Maar het is wel jammer dat dit saamhorigheidsgevoel altijd maar zo kort duurt, want er treedt bij veel mensen al vrij snel een soort van empathie-moeheid op. Dit wordt ook duidelijk als je kijkt naar de vluchtelingenkwestie. De beelden van de vele verdronken lichamen van bootvluchtelingen lijken steeds minder mensen te raken, zelfs zo erg dat sommigen hen “voor de grap” dobbernegers noemen. Walgelijk! Tot het moment dat we met zijn allen het aangespoelde lichaam van een klein jongetje in het water zien liggen. Dan wordt het gezamenlijke empathische gevoel weer even tijdelijk wakker geschud.

Maar zelfs bij het overlijden van een kind is het zo dat de interesse (en daarmee de empathie) na een tijdje naar de achtergrond verdwijnt en de oordelen meer op de voorgrond gaan treden. Er worden opmerkingen gemaakt als “Heb je het nou nog geen plekje gegeven? of “Je blijft veel te lang hangen in je verdriet”. Ik heb dat soort commentaar zelf ook al moeten aanhoren, maar over het algemeen heb ik het geluk, dat de meeste mensen in mijn omgeving nog steeds naar mijn verdriet willen luisteren. Heel fijn, maar tegelijkertijd worstel ook ik met hoe ik om moet gaan met het emotionele conflict tussen mijn blijvende verdriet en bepaalde verwachtingen die men langzamerhand weer van mij heeft. Zo vind ik het nog steeds té moeilijk om naar familieverjaardagen te gaan, omdat ik daar elke keer geconfronteerd wordt met de complete gezinnen van mijn zussen, terwijl mijn eigen gezinnetje kapot is. Die confrontatie zijn we enkele keren aangegaan, na Mike’s dood, maar ik had er steeds zoveel verdriet van, dat ik besloten heb niet meer naar familieverjaardagen te gaan. Op de vraag: “Ja, maar kom je dan nooit meer? Want dat zal helaas altijd zo blijven!” wist ik geen antwoord te geven. Ik wíl het graag uit kunnen leggen, maar ik kán het niet uitleggen aan iemand die zelf geen kind verloren heeft. Ik hoop maar dat er begrip is ondanks dat er geen begrip is, als je snapt wat ik bedoel.

Lotgenoten geven ook aan dat de omgang met oordelende mensen steeds moeilijker wordt, naarmate het overlijden van hun kind langer geleden is. Zelfs tot het punt dat ze familie en vrienden kwijt zijn geraakt doordat die steeds minder meelevend werden en hen zelfs verwijten gingen maken! Helaas is het menseigen om te oordelen, zonder te weten in welke (emotionele) situatie anderen zich verkeren. Het volgende verhaal demonstreert dat heel duidelijk:

Op een dag gingen een vader en zoon met een ezel op pad. Vader wilde lopen en zette zijn zoon op de rug van de ezel. Zo gingen ze op weg tot ze mensen tegenkwamen die zeiden: “Zie daar, hoe egoïstisch! Die jongen zit rustig op de ezel, terwijl zijn arme, vermoeide vader nauwelijks vooruitkomt.” De zoon schaamde zich, stapte af en hielp zijn vader op de rug van de ezel. Zo liepen ze verder. Even later hoorden ze andere mensen zeggen: “Moet je dat zien! Wat een ontaarde vader, die zelf lekker op de ezel zit en zijn kind laat lopen!” Na dit verwijt zei de zoon: “Kom, laten we samen op de ezel rijden.” Zo gingen ze verder tot voorbijgangers zeiden: “Wat een dierenbeulen! De rug van de ezel zakt helemaal door onder hun gewicht!” Daarop zei de vader: “Laten we allebei te voet gaan, dan kan niemand ons nog verwijten maken.” Zo liepen ze verder naast hun ezel. Maar ook toen kwam er commentaar: “Zie die dwazen! Ze lopen in de brandende zon en geen van beiden denkt eraan om op de ezel te gaan zitten.”

Moraal van het verhaal: iedereen velt meteen een oordeel, terwijl niemand volledig op de hoogte is van de (voorgaande) situatie. Helaas is dit kenmerkend voor de steeds harder en egoïstischer wordende samenleving. Naast het te snel oordelen, denken ook steeds meer mensen eerst aan zichzelf in plaats van aan anderen. Ze zullen wel denken: “Als iedereen aan zichzelf denkt, wordt er ook aan iedereen gedacht” maar zo werkt het natuurlijk niet. Gelukkig zijn er ook nog steeds mensen die wel inzien dat ze niet kunnen oordelen over iets dat ze niet zelf hebben ervaren en die bereid zijn te luisteren. Zo ontstaat een stukje empathie dat de verdrietigen onder ons zo enorm weten te waarderen.

Oud-president Obama zei ooit: “Learning to stand in somebody else’s shoes, to see through their eyes, that’s how peace begins. And it’s up to you to make that happen. Empathy is a quality of character that can change the world.”

Ik heb gevoeld hoe waar zijn waarheid is! De empathie van anderen is voor mij zo waardevol en helend geweest. Mijn leed is er iets door verlicht en ik ben ervan overtuigd dat dit ook mogelijk is voor het overige leed in de wereld. Als er maar genoeg mensen zijn die de zorgen achter iemands lach blijven zien, zonder meteen te oordelen dat die lach betekent dat de zorgen voorbij zijn. Ondertussen blijf ik dromen dat ooit iedereen gaat proberen de regenboog in iemand anders’ donkere wolk te zijn! Want geloof me, empathie tonen is een klein gebaar, maar wel één van enorm grote waarde!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *