De Bornse Marianne Webster heeft in maart 2018 haar enig kind, haar 18-jarige zoon Mike, verloren aan de meningokokbacterie. Naar aanleiding van deze heftige gebeurtenis heeft ze haar leven radicaal omgegooid, onder andere door een tijd vrijwilliger te zijn in een hospice. In haar columns vertelt ze wat haar heeft geraakt of welke nieuwe inzichten ze heeft gekregen, na de dood van haar kind.
Rouw kent vele gezichten! Logisch, want ieder mens beleeft verlies op geheel eigen wijze, simpelweg omdat we allemaal verschillen als mens en omdat geen enkel verlies hetzelfde is. Wat elk verlies wel gemeenschappelijk heeft, is dat er een diep gevoel van heimwee optreedt; een heimwee naar dat wat was, niet meer is en nooit meer komen zal. Heimwee naar de diepe verbondenheid met hetgeen je verloren hebt, of het nu gaat om verlies van je kind of bijvoorbeeld verlies van gezondheid. Raak je dat kwijt, dan draagt het onherroepelijk de pijn van loslaten met zich mee. Loslaten, het lijkt zo makkelijk als je het volgende verhaaltje leest:
Een man vroeg een wijze goeroe om raad. Hij vroeg: “Kunt u mij bevrijden van mijn steeds weer terugkerende negatieve gedachten?” De goeroe zei niets! In plaats daarvan liep hij naar de tempel en pakte daar één van de pilaren vast. Vervolgens riep de goeroe naar de man: “Red mij van deze pilaar!” De man antwoordde: “Maar goeroe, de pilaar heeft ú niet vast, u houdt de pilaar zelf vast. U kunt hem toch gewoon loslaten?” “Juist!” sprak de goeroe, “Nu weet je alles wat je weten moet!”
Het klinkt dus zo simpel: Loslaten is een keuze! Maar waarom voelt dat loslaten voor mij dan als allesbehalve simpel, na het verlies van Mike? Ik wil het verdriet graag loslaten, want ik ben het rouwen meer dan zat! Maar het loslaten van je kind, hoe doe je dat? Ik weet ook niet of ik dat überhaupt wel wil, want dan ben ik mijn zoon voor mijn gevoel echt kwijt. Door vrijwel continu met hem bezig te zijn, blijft hij er tenminste nog een klein beetje bij. Ik heb hier interessante discussies over gehad met lotgenoten. Ik heb achttien jaar van Mike mogen genieten en ik zou die jaren voor geen goud hebben willen missen, ook al doet het nu zo veel pijn dat hij er niet meer is. Maar er zijn ook moeders die resoluut zeggen dat als ze een vergeetpil zouden kunnen slikken om de pijn niet meer te hoeven voelen, ze dat meteen zouden doen! Ook als dat betekent dat ze zich hun overleden kind niet meer zouden kunnen herinneren. Die heftige keuze demonstreert heel duidelijk hoeveel pijn het doet om je geliefde kind te verliezen! Rouw is de keerzijde van liefde, maar wel een verdomd pijnlijke keerzijde als het om je kind gaat!
Over de pijn van loslaten gesproken, hoe erg moet dat vroeger wel niet zijn geweest voor de moeders van doodgeborenen. Zij mochten hun kind niet eens zien na de stilgeboorte! Er werd hen niets verteld over wat er met hun baby ging gebeuren. Vaak werd het kindje ergens onder een heg begraven. Er mocht niet meer over worden gepraat, want een doodgeboren kindje was een zonde volgens de kerk. Hoe anders is dat nu! Gelukkig is het niet langer een kwestie van “wegstoppen en weer doorgaan”. Ouders mogen nu openlijk rouwen, ze mogen hun kind knuffelen en vertellen hoe welkom het was. Het kindje krijgt een naam en iedereen mag het horen. Rouw kreeg door deze verandering dus een heel ander gezicht!
Die verandering geeft aan dat er meer begrip is gekomen voor het feit dat je kind (levend of dood) voor altijd in je hart zit. En dat is een stap in de goede richting, maar er moet nog veel meer gebeuren, want dat begrip is vaak maar van korte duur. En daar waar het praten over een overleden kind vroeger niet mócht, blijkt dit ook nu nog erg moeilijk. De omgeving lijkt in het algemeen wel een soort fobie voor de dood te hebben, waardoor de dood in de taboesfeer blijft zitten ondanks eerdergenoemde positieve ontwikkelingen. Men weet zich in ieder geval totaal geen raad met ons verdriet, dat nog te vaak wordt gezien als een praktisch probleem, waarvoor ze ons het liefst een kant en klare oplossing willen geven. Maar er is geen pasklare oplossing voor het rouwen om je kind, juist omdat het voor iedereen anders is!
Het rouwproces is dus een heel persoonlijk proces! Maar wat de laatste jaren wel opvalt, is dat het steeds meer in het openbaar is gaan leven. Er worden massaal stille tochten georganiseerd en er worden bloemen en knuffels gelegd op plaatsen van fatale ongevallen. Massale rouwbetuiging is hartverwarmend, maar ik denk dat de mensen niet zozeer huilen om de Anne Fabers van deze wereld, maar meer om de angst die hun dood bij hen oproept. Misschien vindt de omgeving het daarom ook wel zo moeilijk om ons, de ouders van een overleden kind, recht in de ogen aan te kijken. Omdat ze in onze verdrietige blik hun eigen angsten geprojecteerd zien. Het herinnert hen eraan dat het leven toch niet zo maakbaar is als ze denken en dat de dood ook zo ineens bij hen aan de deur kan kloppen. En de keus om hem wel of niet binnen te laten, die heb je niet helaas!
Ook in de manieren waarop we verdriet delen is veel veranderd. Zo blijkt het internet uitermate geschikt voor het delen van rouwgevoelens. Want waar het in de fysieke wereld nog altijd moeilijk is om ruimte te vinden voor uitingen van verdriet, is dat in de virtuele wereld een stuk makkelijker geworden. Een luisterend en begrijpend oor van een lotgenoot is nu slechts een paar muisklikken bij je vandaan, als je dat wilt. Ik ben er in ieder geval dankbaar voor, want dankzij social media kan ik in mijn digitale pen klimmen om mijn verdriet over Mike te uiten. Op die manier “hoor” ik toch de lieve troostende woorden die ik in de fysieke wereld niet of nauwelijks hoor, maar waar ik soms wel behoefte aan heb. Daarnaast heb ik dierbare real life vriendschappen ontwikkeld dankzij het van oorsprong digitale lotgenotencontact. Zo zie je maar dat de onpersoonlijke digitale wereld toch niet zo onpersoonlijk is als vaak wordt gedacht.
De digitale revolutie heeft er niet voor gezorgd dat het verdriet om een overleden kind groter werd. Want dat verdriet was er natuurlijk altijd al, ook toen het nog doodgezwegen werd. Maar de digitale snelweg heeft er wel voor gezorgd dat er nu meer manieren zijn waarop het verdriet geuit kan worden. Rouw heeft hierdoor opnieuw een ander gezicht gekregen, want hoewel het nog steeds heel persoonlijk is, is het hierdoor een stuk minder privé. Nu alleen nog oppassen dat het niet doorslaat, want de huidige trend van selfies maken bij een doodskist om het vervolgens op Instagram te zetten, gaat mij persoonlijk dan weer net iets té ver!