“De synagoge is klein maar je kan er groot genieten”.
op de foto: Piet Dijkstra werd in 2020 benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
Het Cultureel Podium Bornse synagoge is een kleinschalig podium waar u grootschalig kunt genieten. We spraken met Piet Dijkstra, voozitter van het bestuur.
Waarom werd de synagoge niet meer gebruikt na de oorlog?
Na de Tweede Wereld Oorlog waren er te weinig joden teruggekeerd naar Borne om een eredienst te houden, een minjan. Er moeten tenminste tien volwassen joodse mannen aanwezig zijn om een volledige joodse gebedsdienst te houden. De vier joden die terug zijn gekomen naar Borne hebben zich aangesloten bij de groep in Hengelo. Wat tot gevolg had dat de Bornse synagoge niet meer werd gebruikt.
In 1983 waren er een aantal initiatiefnemers die de synagoge graag wilden herstellen in de oude staat. Het lukte het gevormde comité om met subsidies van verschillende overheidsinstanties dit te realiseren. Men moest nu een goede bestemming voor het gerenoveerde gebouw vinden. Zo is de Stichting “Cultureel Podium Borne Synagoge” ontstaan. De historie van de Bornse synagoge is opgeschreven door Stevine Groenen in een boekje, te koop in de synagoge.
Was het geen gok, was er voldoende interesse bij de Bornse burgerij?
Toen zou de toekomst dat kunnen uitwijzen. Uiteindelijk is gebleken dat het een succes is geworden. Het gebouw heeft natuurlijk ook emotionele waarde voor de Bornenaren, het is onderdeel van hun geschiedenis. Er is best veel betrokkenheid en financieel support.
Op de site van het podium staat met grote letters: “Kleinschalig podium, waar je grootschalig kunt genieten”. Wat wordt daar eigenlijk mee bedoeld?
Kleinschalig wil zeggen: er kunnen hooguit 50 mensen tegelijk in de ruimte. Voor dit kleinschalig publiek wil je wel iets grootschalig brengen. De werkgroepen zijn daarom altijd op zoek naar iets bijzonders op cultureel gebied. Of het nu om een concert, een lezing of een expositie gaat, iets wat je niet zo gauw ziet in de deze regio of in Overijssel, de vrijwilligers zoeken altijd naar iets speciaals.
Door de “Corona” is alles stil komen te liggen. Hoe denkt de stichting over hoe verder te gaan?
We zijn nog lang niet “Corona” vrij en dus is het de vraag hoe we verder kunnen. Toch hebben we nu besloten om in afgeslankte vorm weer op te starten en per keer te kijken wat mogelijk is. We hebben natuurlijk voorafgaand aan de “Corona-periode” toezeggingen gedaan voor activiteiten. Tijdens een lezing of concert kunnen minder mensen “grootschalig” genieten. Tijdens een expositie komen er op een middag geleidelijk mensen binnen, dat zou dus door kunnen gaan. Maar tijdens de opening van een expositie kan er niet te veel publiek aanwezig zijn. Bij goed weer kunnen we ook buiten in de tuin mensen ontvangen maar bij slecht weer is dat anders. Dat zal iedere exposant begrijpen en daar dan ook rekening mee houden.
Binnenkort hebben we een expositie van mevrouw Jehuda de Jong van der Tak. Het is een foto expositie over een aantal joodse families met daarbij hun verhalen. De geportretteerde families bestaan uit drie of vier generaties, elke generatie moest joods zijn. Dat wil dus zeggen uit een joodse moeder geboren. Daarnaast moesten de generaties wel in Nederland wonen. Deze expositie is eigenlijk om uit te proberen wat nu mogelijk is, we gaan een verdeling maken in tijdblokken, zoals het nu ook bij grote musea gaat.
Ons doel is om weer zoveel mogelijk gebruik te maken van het gebouw. De werkgroepen hebben er wel vertrouwen in, alle neuzen staan in dezelfde richting. Het is een samenspel tussen de bezoeker, de kunstenaar en wat mogelijk is, rekening houdend met de gevaren van het “Corona virus”.
Ik heb gelezen dat één van de doelen van het podium educatie is. Waar moet ik dan aan denken?
We ontvangen de laatste 25 jaar kinderen van de lagere school, groepen 7 en 8 om het verhaal van de joden te vertellen, wat er destijds is gebeurd. Je gaat in gesprek met de leerlingen, je vertelt het verhaal over de joden uit Borne en Nederland. Er wordt een film van Anne Frank vertoond en het verhaal van de oorlog. Daarna komen de kinderen zelf met hun vragen en verhalen van uitsluiting. Kinderen van deze tijd begrijpen heel goed dat over het algemeen “minderheden”, soms zelfs vrij grote groepen, het moeilijk hebben, dat is al door de eeuwen heen zo geweest. De kinderen komen met hun eigen voorbeelden, uit hun eigen denkwereld, wat zij hebben gehoord of van huis uit mee hebben gekregen.
De expositie van mevrouw Jehuda de Jong van der Tak (6 september tot 4 oktober) is ook educatie, het vertelt het verhaal van de joden. Jehuda heeft bewust gekozen voor “onze” synagoge, omdat het zo’n intiem gebouw is met een joodse achtergrond. Dit alles past ook in het kader van 75 jaar bevrijding, op zich wel heel bijzonder.
Is het makkelijk om aan bestuursleden te komen?
Het was moeilijk om vrijwilligers te krijgen. Zelf heb ik het idee dat het wel weer aantrekt. Misschien door de “Corona” dat er nog meer belangstelling komt om lokaal als vrijwilliger aan de slag te gaan.
Waarom heeft u zelf voor het “Culturele Podium” gekozen?
De cultuursector is iets wat me altijd sterk trekt. Ik ben acht jaar voorzitter geweest van het openlucht theater in Hertme. Toen dat stopte werd ik direct opgebeld of ik geen voorzitter wilde worden van het “Cultureel Podium”. Het leuke van vrijwilligerswerk is dat je eigenlijk in een “andere” wereld stapt.
Is de “stichting” financieel zelfstandig?
Er is één stichting voor het podium en één voor het gebouw. Dat is destijds door Jeroen Kuhlmann de notaris en toenmalige voorzitter geregeld. Het is een oud gebouw een rijksmonument en heeft veel onderhoud nodig, daarom is het goed beide zaken te scheiden.
Is het ook mogelijk voor de bewoners van Borne om de stichting financieel te ondersteunen?
Zeker, binnen de Bornse gemeenschap is er bereidheid om ons te steunen, bijvoorbeeld als donateur. Ook de eventuele verkoop tijdens de exposities levert inkomsten, daarvan moeten de kunstenaars een gedeelte afstaan als provisie aan de synagoge. De entreegelden bij een lezing zijn grotendeels voor de voordrachtgever en dat geldt ook voor de concerten die bij ons worden gegeven. We zijn blij als we quitte draaien.
Denkt u dat de stichting ”Cultureel Podium” ook voor de toekomst iets toevoegt voor de bewoners van Borne?
Het is inmiddels een onderdeel geworden van Borne en van “Oud Borne”. Borne ligt centraal in Twente, het zou mooi zijn als Borne tot een soort cultureel centrum zou uitgroeien, we hebben zoveel te vertellen, er is zoveel te zien en dan is nog niet eens alles zichtbaar en ontwikkeld. Borne ligt centraal in Twente, goed bereikbaar met openbaar vervoer en met de auto. Het zou geweldig zijn als we Borne kunnen neerzetten als “Cultuurcentrum van Twente”. We moeten dan met meerdere groepen samenwerken en er gezamenlijk een push aangeven. Iets specifieks creatief zodat mensen in de regio op een vrije middag er voor kiezen om hier in Borne te vertoeven.
Foto: Rafael Bisaku
Interview en tekst: Lilian Berends
Een productie van RTV Borne