door Annemarie Haak
“Als ik zoo die arme strijdens moede menschen zie, dan komt een diep, diep medelijden in me op.” Treesje Hofstee staat op het balkon van haar huis aan de Koppelsbrink op de kopse kant van het eilandje dat de straat in twee delen splitst en ziet de Duitse soldaten voorbijtrekken. Het is 31 maart 1945. Het anders zo trotse leger Duitse soldaten trekt zich steeds verder terug, maar Borne is nog niet bevrijd.
Zo begint een van de vele verhalen die de afgedrukt staan in het themanummer van Boorn en Boerschop, een uitgave van de Heemkundevereniging. Het schrijverscollectief van de vereniging heeft gesproken met overlevenden en nabestaanden of heeft gebeurtenissen uit de oorlog onderzocht en beschreven. Al deze inspanningen zijn samengebracht in deze speciale editie die vanaf nu geheel in full color verkrijgbaar is. Om nog eens in aanloop naar 3 april, de werkelijke bevrijding van Borne, terug te kijken op deze woelige periode maar ook op de bevrijding na vijf lange jaren van onderdrukking.
“Donderend was het steeds nader komend geluid der mitrailleurs. Het schieten was niet van de lucht. Doch plotseling door het geraas en geschiet klinkt de blijde kreet: De Tommy’s! Nu verloren alle menschen hun voorzichtigheid uit het oog. Alles snelde naar buiten, groot en klein, jong en oud, baby’s op moeders arm, ouden van dagen langzaam voortstrompelend. Toen brak ook in mij de wilde vreugde los. Ik holde, ik rende zoals nog nooit in mijn leven, naar de rondweg. Geen angst, geen voorzichtigheid nam ik in acht. O God de Tommy’s! Diepe ontroering en blijdschap maakten zich van mij meester. Dààr op nog geen tien meter afstand liepen de Tommy’s!”
Antoinette Nitert (67) en haar zus Hilde (65) hebben een deel van het dagboek van hun moeder laten publiceren in deze bijzondere editie. “Waarschijnlijk heeft ze wel meer geschreven maar dit deel geeft precies de gevoelens weer van mensen die zoveel jaren in onderdrukking hebben geleefd en die nu uitzinnig van vreugde de bevrijders verwelkomen.” Ze beschrijft onder meer hoe een aantal Geallieerde soldaten bij hun in huis komt en hoe ze samen optrekken. Treesje was achttien jaar toen de oorlog uitbrak en was het op een na jongste kind van schilder Hofstee, een gezin, dat vijf jongens en vier meisjes telde. Ze was heel creatief en schilderde veel. Na de oorlog ontmoet ze Anton Nitert en samen beginnen ze een kapsalon, eerst aan de Grotestraat en later aan de Nieuwe Kerkstraat.
Ze praat, in tegenstelling tot haar man, vaak over de oorlog. Hoe ze als meisje van 21 naar Amsterdam reist om daar twee kinderen op te halen die te lijden hebben van de hongerwinter. Een huzarenstukje wordt het genoemd, temeer omdat ze op de terugweg in Utrecht in een bombardement terecht komt.
En zo zijn er meer verhalen. Onder meer van Annie Oude Lansink uit Zenderen, die vertelt over de NSB-er die het gezin krijgt ingekwartierd. Over Pater Verzet, die opvang regelt voor mensen die moeten onderduiken of haar ontmoeting met Italo Rossi, die nog een versje in haar poesiealbum schrijft. Of van Anna Samuel- De Leeuw die bijna vijf jaar lang ondergedoken heeft gezeten bij de familie Leushuis aan de Morseltdijk. Maar liefst veertig truien breit ze om bezig te blijven! Na de oorlog ontdekt ze dat haar hele familie is vermoord! Of van Diny Olthuis-Nieuwkamp, die in een oranje jurkje naar de kerk gaat. Een van de bewoners van de Ennekerdijk heeft een baal oranje stof, waarvan iedereen een stuk kan krijgen. ’s Avonds wordt er druk genaaid en de volgende dag kan iedereen in het oranje in optocht naar de kerk! En dan het bijzondere verhaal van Fred Nachbauer, de Engelse verkenner van het Dorset regiment, die als eerste Borne binnenkomt met de opdracht om te kijken of de Welemansbrug nog in tact is, zodat de tanks erover heen kunnen. Deze geschiedenis is onlangs pas bekend geworden door een toevallige ontmoeting in Canada tussen Nachbauer en een geëmigreerde oud Hengeloër. De destijds 19-jarige soldaat wordt onthaald bij Hotel ’t Schip en beleeft de avond van zijn leven. Hij zou tijdens de komende Bevrijdingsfeesten op 3 april opnieuw naar Borne komen, maar dat is helaas afgelast vanwege het coronavirus.
Boorn en Boerschop is een magazine, dat maar liefst 60 pagina’s telt, vol met verhalen, foto’s, documenten en anekdotes over vijf jaar onderdrukking, maar vooral over het feest der bevrijding.
Het blad is verkrijgbaar bij Boekhandel Bruna aan de Grotestraat of bij Frans Edelijn, Blauwgras 69, en Annemarie Haak, Van Deinsestraat 33. Het kost 4 euro, graag met gepast geld betalen.